Οι θεωρίες συνομωσίας είναι αστείες και φτιάχνουν μια καλή συζήτηση μεταξύ φίλων… φτάνει να μην τις πιστεύεις. Γιατί αν τις πιστεύεις, τότε μπορεί να διαλυθούν ακόμα και οι καλύτερες φιλίες. Η άνοδος του ναζισμού χτίστηκε ακριβώς πάνω στην εμπέδωση τέτοιων θεωριών όπως ο δήθεν υπονομευτικός ρόλος των εβραίων πλουτοκρατών ή τα σαμποτάζ των κομμουνιστών. Τα ψέματα για τους εβραίους ειδικά, έχουν ιστορικό βάθος αφού ξεκινάνε από το ότι «σταύρωσαν το Χριστό» (εξ ου και το έθιμο του καψίματος του Ιούδα) και φτάνουν μέχρι τη συγγραφή των πλαστών Πρωτοκόλλων. Καταλαβαίνει δηλαδή κανείς ότι το αστείο μπορεί να υποκρύπτει πίσω μια ολόκληρη γενοκτονία, άρα παύει να είναι αστείο.
Το ίδιο γίνεται και με τα ρατσιστικά ανέκδοτα τα οποία θα έχετε προσέξει είναι τόσο ευρηματικά όσο πιο σκληρά αποδομούν τον «άλλο». Σκεφτείτε πόσο αγαπούν οι Έλληνες την πατρίδα τους που κατέληξαν να λοιδορούν τους τόσο βασανισμένους Ποντίους. Άρα και το ανέκδοτο παύει να είναι αστείο όταν πατάει πάνω σε βαθύτερες διεργασίες μίσους στην ψυχή εκείνου που το λέει.
Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει η ζωή μας να αποστεγνωθεί από το χιούμορ. Δεν είναι κακό μεταξύ φίλων, μεταξύ δηλαδή ανθρώπων που έχουν κατακτήσει ένα επίπεδο κατανόησης, να διαπερνά την ατμόσφαιρα και λίγος σαρκασμός. Οι πρώτοι άλλωστε που αυτοσαρκάζονται είναι όλοι όσοι βλέπουν στην προέλευσή τους μερικά σταθερά χαρακτηριστικά. Πόσοι εβραίοι στο θρήσκευμα δεν παράγουν καταπληκτικό χιούμορ με την εβραϊκότητα; Ποιος θα ήταν ο Γούντι Άλεν αν δεν έκανε τέτοιο χιούμορ μεταξύ άλλων. Ή πόσες ιστορίες δεν διηγούμαστε τελευταία στην Ελλάδα για τον υπάλληλο του Δημοσίου; Όποιος δε, έχει, δει στο θέατρο τη «Βαβυλωνία» θα θυμάται ότι ο κάθε ήρωας είχε και ένα τυπικό χαρακτηριστικό από την καταγωγή του, ένα «κουσούρι», κάτι που βλέπουμε και στον Καραγκιόζη με τον Νιόνιο ας πούμε ή με τον Μπάρμπα Γιώργο.
Άρα, ένα αστείο ή μια απόφανση, λειτουργεί μόνο όταν είναι σαφές το επίπεδο μέσα στο οποίο διατυπώνεται και ξεκάθαροι οι όροι διατύπωσης.
Τη θολούρα την εκμεταλλεύονται ακριβώς εκείνοι που δεν δηλώνουν τους στόχους τους. Έτσι, για παράδειγμα, είναι χαρακτηριστικό, ότι οι περισσότεροι Έλληνες ζητάνε σήμερα κυβέρνηση εθνικής σωτηρίας, από εκείνους που μέχρι σήμερα ονόμαζαν «προδότες», «πουλημένους», «όργανα» ξένων κέντρων κλπ. Κάποιοι δε, που έχουν κάνει επάγγελμα τον πατριωτισμό είναι οι πρώτοι που ζήτησαν κυβέρνηση ενότητας από τον πρωθυπουργό.
Προσωπικά, λαμβάνω πολύ σοβαρά υπόψη τον συνομιλητή μου όταν μου λέει πως μας ψεκάζουν (ποιοι άραγε;) τα αεροπλάνα στον ουρανό. Γιατί μπορεί αυτό που λέει να είναι εκδήλωση μια απλής ανησυχίας για τον κόσμο και τις πληροφορίες που δεν έχει τη δύναμη να ελέγξει πια λόγω της πολυπλοκότητας της πραγματικότητας. Μπορεί όμως να είναι και μια εκδήλωση μίσους που στην ουσία εννοεί ότι ο ίδιος θα ήθελε να είναι τελικά στη θέση εκείνων που ψεκάζουν. Όποιοι παίρνουν σοβαρά τις θεωρίες συνομωσίας, θέλουν οι ίδιοι να γίνουν συνομώτες και ελεγκτές. Ας το θυμόμαστε την επόμενη φορά που κάποιος θα πει στην παρέα ότι «μας ελέγχουν».
Το ίδιο γίνεται και με τα ρατσιστικά ανέκδοτα τα οποία θα έχετε προσέξει είναι τόσο ευρηματικά όσο πιο σκληρά αποδομούν τον «άλλο». Σκεφτείτε πόσο αγαπούν οι Έλληνες την πατρίδα τους που κατέληξαν να λοιδορούν τους τόσο βασανισμένους Ποντίους. Άρα και το ανέκδοτο παύει να είναι αστείο όταν πατάει πάνω σε βαθύτερες διεργασίες μίσους στην ψυχή εκείνου που το λέει.
Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει η ζωή μας να αποστεγνωθεί από το χιούμορ. Δεν είναι κακό μεταξύ φίλων, μεταξύ δηλαδή ανθρώπων που έχουν κατακτήσει ένα επίπεδο κατανόησης, να διαπερνά την ατμόσφαιρα και λίγος σαρκασμός. Οι πρώτοι άλλωστε που αυτοσαρκάζονται είναι όλοι όσοι βλέπουν στην προέλευσή τους μερικά σταθερά χαρακτηριστικά. Πόσοι εβραίοι στο θρήσκευμα δεν παράγουν καταπληκτικό χιούμορ με την εβραϊκότητα; Ποιος θα ήταν ο Γούντι Άλεν αν δεν έκανε τέτοιο χιούμορ μεταξύ άλλων. Ή πόσες ιστορίες δεν διηγούμαστε τελευταία στην Ελλάδα για τον υπάλληλο του Δημοσίου; Όποιος δε, έχει, δει στο θέατρο τη «Βαβυλωνία» θα θυμάται ότι ο κάθε ήρωας είχε και ένα τυπικό χαρακτηριστικό από την καταγωγή του, ένα «κουσούρι», κάτι που βλέπουμε και στον Καραγκιόζη με τον Νιόνιο ας πούμε ή με τον Μπάρμπα Γιώργο.
Άρα, ένα αστείο ή μια απόφανση, λειτουργεί μόνο όταν είναι σαφές το επίπεδο μέσα στο οποίο διατυπώνεται και ξεκάθαροι οι όροι διατύπωσης.
Τη θολούρα την εκμεταλλεύονται ακριβώς εκείνοι που δεν δηλώνουν τους στόχους τους. Έτσι, για παράδειγμα, είναι χαρακτηριστικό, ότι οι περισσότεροι Έλληνες ζητάνε σήμερα κυβέρνηση εθνικής σωτηρίας, από εκείνους που μέχρι σήμερα ονόμαζαν «προδότες», «πουλημένους», «όργανα» ξένων κέντρων κλπ. Κάποιοι δε, που έχουν κάνει επάγγελμα τον πατριωτισμό είναι οι πρώτοι που ζήτησαν κυβέρνηση ενότητας από τον πρωθυπουργό.
Προσωπικά, λαμβάνω πολύ σοβαρά υπόψη τον συνομιλητή μου όταν μου λέει πως μας ψεκάζουν (ποιοι άραγε;) τα αεροπλάνα στον ουρανό. Γιατί μπορεί αυτό που λέει να είναι εκδήλωση μια απλής ανησυχίας για τον κόσμο και τις πληροφορίες που δεν έχει τη δύναμη να ελέγξει πια λόγω της πολυπλοκότητας της πραγματικότητας. Μπορεί όμως να είναι και μια εκδήλωση μίσους που στην ουσία εννοεί ότι ο ίδιος θα ήθελε να είναι τελικά στη θέση εκείνων που ψεκάζουν. Όποιοι παίρνουν σοβαρά τις θεωρίες συνομωσίας, θέλουν οι ίδιοι να γίνουν συνομώτες και ελεγκτές. Ας το θυμόμαστε την επόμενη φορά που κάποιος θα πει στην παρέα ότι «μας ελέγχουν».
Αποχρώσεις 5.11.11
