Οι δηλώσεις του Περικλή Κοροβέση για μίζες στα κόμματα της αριστεράς το ‘89 προκάλεσαν μια πολύ μεγάλη συζήτηση, η οποία έχει δύο σκέλη.Στο πρώτο και πιο δημόσιο, τον Κοροβέση τον ρίχνουν στα σκυλιά, τον συκοφαντούν, τον λοιδορούν, ιδιαίτερα στελέχη του Συνασπισμού. Αυτή η έντονη αντίδραση που συνοδεύεται ταυτόχρονα από πρόταση για συμπόρευση ΣΥΝ με ΠΑΣΟΚ (απίστευτος συγχρονισμός), υποδεικνύει ότι κάπου έπεσε μέσα ο Κοροβέσης. Όχι ότι πήραν μίζες τα κόμματα- αυτό δεν το πιστεύω κι όπως φάνηκε από την επόμενη δήλωσή του δεν το πιστεύει και ο ίδιος- αλλά στο ότι η Αριστερά δεν μπορεί να είναι τιμητής του πολιτικού συστήματος, και θα το εξηγήσω παρακάτω αυτό.
Στο δεύτερο σκέλος της δημόσιας συζήτησης που γίνεται κυρίως στο διαδίκτυο, φαίνεται ότι πολλοί, νέα παιδιά κυρίως, υποστηρίζουν τον Κοροβέση και την αριστερά που προβάλλει ο ίδιος, κυρίως λόγω μιας ηθικής στάσης που διαφαίνεται πίσω από τις δηλώσεις του.
Κι επειδή τη θέση μου για τις μίζες την πήρα, οπότε δεν κινδυνεύω να με ρίξει σε κανά Καιάδα κάποιος «μεταρρυθμιστής» αριστερός, ας θυμηθώ δύο κοινωνικές τάσεις που ανέδειξε το 1989 μέσα στην Αριστερά, στους αριστερούς.
Τότε ήμουν στο Ρήγα και τον ΚΚΕ Εσ- Ανανεωτική Αριστερά, το κόμμα του Γιάννη Μπανιά δηλαδή που εναντιώθηκε στον ενιαίο Συνασπισμό, για να κατατροπωθεί, όμως εκλογικά. Από το 1989 ως και το 1993 με τη διάσπαση του Συνασπισμού, αλλά και ως το 2004 (μέσα σε 15 χρόνια συνολικά) είδα πολλούς αριστερούς φίλους και γνωστούς να ακολουθούν δύο δρόμους.
Ο πρώτος ήταν αυτός που ακολούθησαν πολλοί της «ανανεωτικής αριστεράς» (αλλά και της "επαναστατικής" αριστεράς κάτι για το οποίο δεν πολυγίνεται λόγος): Βόλεμα μέσα στους εξουσιαστικούς (και οικονομικούς) μηχανισμούς του ΠΑΣΟΚ. Άλλος δούλευε σε κάποιο «πρόγραμμα» της ΕΕ, άλλος σε κάποιον πασοκικό δήμο, άλλος έμπαινε στον Τύπο, άλλος άνοιγε μια μικρή επιχείρηση υπηρεσιών (μελέτες κλπ) ή και έργων με μόνο πελάτη το Δημόσιο, άλλος γινόταν υπάλληλος του κράτους, ποτέ όμως σε κάποια κοινή δουλειά όπως ταμίας ή κλητήρας, αλλά πάντα κοντά σε κάποιον διευθυντή. Αυτό το βόλεμα ήταν τάση ολόκληρη, αποκλείεται κάποιος να μην έχει έναν τέτοιο γνωστόν στον περίγυρό του. Είναι αλήθεια ότι αυτός ο κόσμος δεν παρέμεινε στην αριστερά, γρήγορα βρέθηκε στο ΠΑΣΟΚ, αρχικά ως ψηφοφόρος, αργότερα επί Σημίτη ίσως και σε κάποια πιο ενεργή ομάδα. Κάποιοι εξ αυτών που «νιώθουν» ακόμα αριστεροί, αλλά ψηφίζουν ΠΑΣΟΚ, είναι που σήμερα φρίττουν με την «αριστερή στροφή" του ΣΥΡΙΖΑ και ενοχλούνται με την παρουσία του Κοροβέση στη Βουλή.
Ο δεύτερος δρόμος ήταν αυτός που ακολούθησαν οι της «δογματικής αριστεράς»: Η πλήρης αναθεώρηση. Με την πτώση του Τείχους, αλλά και της αυταπάτης που είχαν πολλοί για την ΕΣΣΔ και βοηθούμενοι κι από το φιάσκο του Κόμματος με τη συγκυβέρνηση το ’89, έριξαν μαύρη πέτρα πίσω τους και αλλάξανε ζωή. Σαν να ελευθερώθηκαν κιόλας από εκείνη τη φούστα που την ήθελαν μακριά στην Κνίτισα «για να μην προκαλεί» ή από το μικροαστισμό του «συντρόφου» που με το μισθό που του εξασφάλιζε το κόμμα μίλαγε στις συνελεύσεις για τον Λένιν (και ποτέ για τη Ρόζα ή ακόμα ακόμα και για τον Μαρξ).
Και «πατροκτονίες» έγιναν πολλές μετά από εκείνο το μακρινό ’89. Άλλος άφηνε πίσω του τον πατερούλη Χαρίλαο, άλλος τον αληθινό «πατερούλη», άλλο τον αληθινό πατέρα του που «τον είχε πρήξει» με το βουνό, το ’40 και το «κλείσε την πόρτα να μην μας ακούει η γειτονιά». Αυτός ο κόσμος του ΚΚΕ που φυλλορροούσε ήδη από το 1981, αποτέλεσε και τη μεγάλη μάζα των «πρώην» που στράφηκαν προς την «αληθινή» ζωή, στις μικρές απολαύσεις της ζωής, στον καταναλωτισμό, στην επιστροφή στο χωριό ή την επαρχιακή πόλη, σε πιο αυθεντικές εμπειρίες σε σχέση με την ισοπεδωτική αισθητική των ΠΑΣΟΚων. Σε πολλά πράγματα που δεν ανήκαν πια στον κόσμο του "κόμματος" που ως τότε ακολουθούσαν με χριστιανική ευλάβεια.
Ας μην συνεχίσω όμως γιατί τα παραδείγματα θα αυξηθούν. Αυτοί όμως όλοι οι πρώην, που κόψαν (οριστικά;) το νήμα που τους συνέδεε με την όποια αριστερά, εισήχθησαν με φούρια σε αυτό που οι ίδιοι ονόμαζαν ως τότε «καπιταλιστικό τρόπο ζωής».
Και αναρωτιέσαι: Αν τελικά το αποτέλεσμα ήταν το βόλεμα και η καλή ζωή, μήπως αυτό ήταν και το αίτιο για τη στράτευσή τους στην αριστερά στο παρελθόν; Αν δεν αλλάζει η συνείδηση του αριστερού, τότε πώς θα αλλάξει κι ο κόσμος;
Το συμβολικό «έγκλημα» πάντως του ΚΚΕ και της ΕΑΡ το 1989 ως κυβέρνηση είναι ότι δεν αντιτάχθηκαν στην ιδιωτικοποίηση των ηλεκτρονικών ΜΜΕ. Έδειξαν τότε συμβολικά ότι δεν έχουν εναλλακτική πρόταση για την ενημέρωση, κορυφαίο θέμα για την ανάπτυξη του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού.
Και δύο αντι- τάσεις μετά το '90
Τότε είδαν πολλοί «πρώην», αλλά ενεργοί ακόμα σε προσωπικό επίπεδο, ότι υπάρχει δυνατότητα για μία νέα αριστερά και στο κεντρικό πολιτικό σκηνικό. Άλλοι είδαν ότι υπάρχει δυνατότητα για τα νέα κοινωνικά κινήματα κι ότι σημασία έχει πρωτίστως η συμμετοχή- έτσι γεννήθηκε το Φόρουμ και το αντιπολεμικό κίνημα. Κι άλλοι είδαν ότι μπορείς να κάνεις νίκες σε τοπικό επίπεδο, ιδιαίτερα σε ζητήματα προστασίας του περιβάλλοντος και του δημόσιου χώρου. Και πολλοί οι πιο πολλοί δεν μετείχαν προσωπικά στις εξελίξεις, αλλά άρχισαν να το παίρνουν απόφαση ότι πέθανε κι ο Στάλιν κι ο Τρότσκι κι ο Μάο κι ο Τσε κι ο Παύλος Σιδηρόπουλος (μόνο ο Έλβις ζει αλλά αυτό είναι για άλλο post).
Ο ΣΥΡΙΖΑ, είναι εν τέλει, ένα κομμάτι, το πιο πρόσφατο, αυτής της κίνησης που επί 20 χρόνια τώρα κρατάει ζωντανό το όραμα μιας «άλλης» αριστεράς και στην Ελλάδα. Και το ότι έτσι πορεύεται σήμερα η νέα αριστερά στη Γαλλία, τη Γερμανία ή την Πορτογαλία, δείχνει ότι ο δρόμος και γόνιμος είναι και διεθνιστικός (για όσους τους αρέσουν ακόμα τα παλιά λεξιλόγια)
Η δεύτερη τάση, ήταν και είναι η πολιτικοποίηση της νεολαίας, η κοινωνική της στράτευση. Έχει πολλά αυτόνομα χαρακτηριστικά, στα οποία οφείλεται σίγουρα κι ο Δεκέμβρης. Και γειτνιάζει με τον πολιτικό λόγο της αριστεράς αν δούμε την ενίσχυση του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και την ενδυνάμωση της ΚΝΕ (η οποία όντως έπαψε να μετράει το μήκος της φούστας, και δέχεται και κορίτσια με πολλά σκουλαρίκια).
Αυτές όμως οι δύο αντι-τάσεις φαίνεται ότι δεν αρκούν. Οι κομματικοί μηχανισμοί της αριστεράς, ο ΣΥΝ και το ΚΚΕ φοβούνται τη ζύμωση και την κίνηση των πραγμάτων. Βολεύονται με μια μικρή θέση στο σκηνικό. Και θέλουν να ξεχάσουν και πώς έφτασαν στο ’89, αλλά και τι συνειδήσεις καλλιεργούσαν στα μέλη τους πριν από το ’89.
Στο δεύτερο σκέλος της δημόσιας συζήτησης που γίνεται κυρίως στο διαδίκτυο, φαίνεται ότι πολλοί, νέα παιδιά κυρίως, υποστηρίζουν τον Κοροβέση και την αριστερά που προβάλλει ο ίδιος, κυρίως λόγω μιας ηθικής στάσης που διαφαίνεται πίσω από τις δηλώσεις του.
Κι επειδή τη θέση μου για τις μίζες την πήρα, οπότε δεν κινδυνεύω να με ρίξει σε κανά Καιάδα κάποιος «μεταρρυθμιστής» αριστερός, ας θυμηθώ δύο κοινωνικές τάσεις που ανέδειξε το 1989 μέσα στην Αριστερά, στους αριστερούς.
Τότε ήμουν στο Ρήγα και τον ΚΚΕ Εσ- Ανανεωτική Αριστερά, το κόμμα του Γιάννη Μπανιά δηλαδή που εναντιώθηκε στον ενιαίο Συνασπισμό, για να κατατροπωθεί, όμως εκλογικά. Από το 1989 ως και το 1993 με τη διάσπαση του Συνασπισμού, αλλά και ως το 2004 (μέσα σε 15 χρόνια συνολικά) είδα πολλούς αριστερούς φίλους και γνωστούς να ακολουθούν δύο δρόμους.
Ο πρώτος ήταν αυτός που ακολούθησαν πολλοί της «ανανεωτικής αριστεράς» (αλλά και της "επαναστατικής" αριστεράς κάτι για το οποίο δεν πολυγίνεται λόγος): Βόλεμα μέσα στους εξουσιαστικούς (και οικονομικούς) μηχανισμούς του ΠΑΣΟΚ. Άλλος δούλευε σε κάποιο «πρόγραμμα» της ΕΕ, άλλος σε κάποιον πασοκικό δήμο, άλλος έμπαινε στον Τύπο, άλλος άνοιγε μια μικρή επιχείρηση υπηρεσιών (μελέτες κλπ) ή και έργων με μόνο πελάτη το Δημόσιο, άλλος γινόταν υπάλληλος του κράτους, ποτέ όμως σε κάποια κοινή δουλειά όπως ταμίας ή κλητήρας, αλλά πάντα κοντά σε κάποιον διευθυντή. Αυτό το βόλεμα ήταν τάση ολόκληρη, αποκλείεται κάποιος να μην έχει έναν τέτοιο γνωστόν στον περίγυρό του. Είναι αλήθεια ότι αυτός ο κόσμος δεν παρέμεινε στην αριστερά, γρήγορα βρέθηκε στο ΠΑΣΟΚ, αρχικά ως ψηφοφόρος, αργότερα επί Σημίτη ίσως και σε κάποια πιο ενεργή ομάδα. Κάποιοι εξ αυτών που «νιώθουν» ακόμα αριστεροί, αλλά ψηφίζουν ΠΑΣΟΚ, είναι που σήμερα φρίττουν με την «αριστερή στροφή" του ΣΥΡΙΖΑ και ενοχλούνται με την παρουσία του Κοροβέση στη Βουλή.
Ο δεύτερος δρόμος ήταν αυτός που ακολούθησαν οι της «δογματικής αριστεράς»: Η πλήρης αναθεώρηση. Με την πτώση του Τείχους, αλλά και της αυταπάτης που είχαν πολλοί για την ΕΣΣΔ και βοηθούμενοι κι από το φιάσκο του Κόμματος με τη συγκυβέρνηση το ’89, έριξαν μαύρη πέτρα πίσω τους και αλλάξανε ζωή. Σαν να ελευθερώθηκαν κιόλας από εκείνη τη φούστα που την ήθελαν μακριά στην Κνίτισα «για να μην προκαλεί» ή από το μικροαστισμό του «συντρόφου» που με το μισθό που του εξασφάλιζε το κόμμα μίλαγε στις συνελεύσεις για τον Λένιν (και ποτέ για τη Ρόζα ή ακόμα ακόμα και για τον Μαρξ).
Και «πατροκτονίες» έγιναν πολλές μετά από εκείνο το μακρινό ’89. Άλλος άφηνε πίσω του τον πατερούλη Χαρίλαο, άλλος τον αληθινό «πατερούλη», άλλο τον αληθινό πατέρα του που «τον είχε πρήξει» με το βουνό, το ’40 και το «κλείσε την πόρτα να μην μας ακούει η γειτονιά». Αυτός ο κόσμος του ΚΚΕ που φυλλορροούσε ήδη από το 1981, αποτέλεσε και τη μεγάλη μάζα των «πρώην» που στράφηκαν προς την «αληθινή» ζωή, στις μικρές απολαύσεις της ζωής, στον καταναλωτισμό, στην επιστροφή στο χωριό ή την επαρχιακή πόλη, σε πιο αυθεντικές εμπειρίες σε σχέση με την ισοπεδωτική αισθητική των ΠΑΣΟΚων. Σε πολλά πράγματα που δεν ανήκαν πια στον κόσμο του "κόμματος" που ως τότε ακολουθούσαν με χριστιανική ευλάβεια.
Ας μην συνεχίσω όμως γιατί τα παραδείγματα θα αυξηθούν. Αυτοί όμως όλοι οι πρώην, που κόψαν (οριστικά;) το νήμα που τους συνέδεε με την όποια αριστερά, εισήχθησαν με φούρια σε αυτό που οι ίδιοι ονόμαζαν ως τότε «καπιταλιστικό τρόπο ζωής».
Και αναρωτιέσαι: Αν τελικά το αποτέλεσμα ήταν το βόλεμα και η καλή ζωή, μήπως αυτό ήταν και το αίτιο για τη στράτευσή τους στην αριστερά στο παρελθόν; Αν δεν αλλάζει η συνείδηση του αριστερού, τότε πώς θα αλλάξει κι ο κόσμος;
Το συμβολικό «έγκλημα» πάντως του ΚΚΕ και της ΕΑΡ το 1989 ως κυβέρνηση είναι ότι δεν αντιτάχθηκαν στην ιδιωτικοποίηση των ηλεκτρονικών ΜΜΕ. Έδειξαν τότε συμβολικά ότι δεν έχουν εναλλακτική πρόταση για την ενημέρωση, κορυφαίο θέμα για την ανάπτυξη του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού.
Και δύο αντι- τάσεις μετά το '90
Αλλά ας σταματήσω για μία ακόμα φορά την πολιτικολογία κι ας υποδείξω δύο ακόμα αντι- τάσεις, κόντρα στις παραπάνω τάσεις.
Την ώρα που εκατοντάδες χιλιάδες αριστεροί, σταλινικοί και ανανεωτές, στρέφονταν μετά το 1989, προς το ΠΑΣΟΚ και τον ατομικό τρόπο ζωής, άρχισε κάτι να κινείται στα κατάβαθα της αριστεράς. Τα μηνύματα από τη διεθνή σκηνή άρχισαν να αποκτούν ενδιαφέρον για να πάρουν σχήμα μετά το 2000 αρχής γενομένης με το Σηάτλ. Και πιο πριν, αρκετοί αριστεροί άρχισαν να κουβεντιάζουν πώς θα ξανακάνουν κάτι μαζί. Συμμαχίες «έξω» και «έσω» κοινοβουλευτικών σε εκλογές ήδη από το 1990, οικολογικές πρωτοβουλίες, πολιτικά δικαιώματα (θυμηθείτε την Κίνηση και μετά το Δίκτυο), κόντρες με τον εθνικισμό από το «μακεδονικό» ακόμα, κινήσεις στις γειτονιές, συναντήσεις παλιών, κυρίως Ρηγάδων. Ακόμα και η απογοήτευση πολλών ότι θα κάνουν ένα νέο καλό ΚΚΕ μετά την αποχώρησή τους, ευνόησε τη ριζοσπαστικοποίησή τους.
Και για μην πάμε μακριά, έτσι κάπως άρχισαν οι συμμαχίες με τον Συνασπισμό το 2000 (ναι, τότε ήταν κι ο Περικλής), του οποίου και λύθηκε έκτοτε το άγχος της εκλογικής επιβίωσης (κι ας το ξεχνάνε σήμερα οι μωροφιλόδοξοι και θρασύδειλοι της «ανανέωσης»).Την ώρα που εκατοντάδες χιλιάδες αριστεροί, σταλινικοί και ανανεωτές, στρέφονταν μετά το 1989, προς το ΠΑΣΟΚ και τον ατομικό τρόπο ζωής, άρχισε κάτι να κινείται στα κατάβαθα της αριστεράς. Τα μηνύματα από τη διεθνή σκηνή άρχισαν να αποκτούν ενδιαφέρον για να πάρουν σχήμα μετά το 2000 αρχής γενομένης με το Σηάτλ. Και πιο πριν, αρκετοί αριστεροί άρχισαν να κουβεντιάζουν πώς θα ξανακάνουν κάτι μαζί. Συμμαχίες «έξω» και «έσω» κοινοβουλευτικών σε εκλογές ήδη από το 1990, οικολογικές πρωτοβουλίες, πολιτικά δικαιώματα (θυμηθείτε την Κίνηση και μετά το Δίκτυο), κόντρες με τον εθνικισμό από το «μακεδονικό» ακόμα, κινήσεις στις γειτονιές, συναντήσεις παλιών, κυρίως Ρηγάδων. Ακόμα και η απογοήτευση πολλών ότι θα κάνουν ένα νέο καλό ΚΚΕ μετά την αποχώρησή τους, ευνόησε τη ριζοσπαστικοποίησή τους.
Τότε είδαν πολλοί «πρώην», αλλά ενεργοί ακόμα σε προσωπικό επίπεδο, ότι υπάρχει δυνατότητα για μία νέα αριστερά και στο κεντρικό πολιτικό σκηνικό. Άλλοι είδαν ότι υπάρχει δυνατότητα για τα νέα κοινωνικά κινήματα κι ότι σημασία έχει πρωτίστως η συμμετοχή- έτσι γεννήθηκε το Φόρουμ και το αντιπολεμικό κίνημα. Κι άλλοι είδαν ότι μπορείς να κάνεις νίκες σε τοπικό επίπεδο, ιδιαίτερα σε ζητήματα προστασίας του περιβάλλοντος και του δημόσιου χώρου. Και πολλοί οι πιο πολλοί δεν μετείχαν προσωπικά στις εξελίξεις, αλλά άρχισαν να το παίρνουν απόφαση ότι πέθανε κι ο Στάλιν κι ο Τρότσκι κι ο Μάο κι ο Τσε κι ο Παύλος Σιδηρόπουλος (μόνο ο Έλβις ζει αλλά αυτό είναι για άλλο post).
Ο ΣΥΡΙΖΑ, είναι εν τέλει, ένα κομμάτι, το πιο πρόσφατο, αυτής της κίνησης που επί 20 χρόνια τώρα κρατάει ζωντανό το όραμα μιας «άλλης» αριστεράς και στην Ελλάδα. Και το ότι έτσι πορεύεται σήμερα η νέα αριστερά στη Γαλλία, τη Γερμανία ή την Πορτογαλία, δείχνει ότι ο δρόμος και γόνιμος είναι και διεθνιστικός (για όσους τους αρέσουν ακόμα τα παλιά λεξιλόγια)
Η δεύτερη τάση, ήταν και είναι η πολιτικοποίηση της νεολαίας, η κοινωνική της στράτευση. Έχει πολλά αυτόνομα χαρακτηριστικά, στα οποία οφείλεται σίγουρα κι ο Δεκέμβρης. Και γειτνιάζει με τον πολιτικό λόγο της αριστεράς αν δούμε την ενίσχυση του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και την ενδυνάμωση της ΚΝΕ (η οποία όντως έπαψε να μετράει το μήκος της φούστας, και δέχεται και κορίτσια με πολλά σκουλαρίκια).
Αυτές όμως οι δύο αντι-τάσεις φαίνεται ότι δεν αρκούν. Οι κομματικοί μηχανισμοί της αριστεράς, ο ΣΥΝ και το ΚΚΕ φοβούνται τη ζύμωση και την κίνηση των πραγμάτων. Βολεύονται με μια μικρή θέση στο σκηνικό. Και θέλουν να ξεχάσουν και πώς έφτασαν στο ’89, αλλά και τι συνειδήσεις καλλιεργούσαν στα μέλη τους πριν από το ’89.
