Δύο μύθοι συντηρούνται τόσα χρόνια στην Ελλάδα σε σχέση με το Κυπριακό. Πρώτος, ο «φάκελος της Κύπρου». Δεύτερος, ότι «ζουν οι αγνοούμενοι». Και οι δύο μύθοι είναι βολικοί για κάθε χρήση. Αφού υπάρχει ένας κρυφός «φάκελος», όταν αποκαλυφθεί θα πλήξει τον πολιτικό αντίπαλο (και δεν εννοούν την Τουρκία) και θα φανεί τι πατριώτες είμαστε εμείς. Αυτή η θολούρα περί ευθυνών οδήγησε ακόμα και φιλοχουντικούς να υποστηρίζουν ως και σήμερα ότι αυτοί έπραξαν το… καθήκον τους το ’74.
Ο μύθος των αγνοούμενων που ζουν ακόμα στα βάθη της Τουρκίας είναι λίγο πιο πολύπλοκος. Ενώ δηλαδή αποδέχεται κατ’ αρχήν το έγκλημα της εκτέλεσης αμάχων ή αιχμαλώτων, σε ένα δεύτερο επίπεδο υποβάλλει την ιδέα ότι ο πόλεμος συνεχίζεται, ότι πρέπει να κινητοποιηθούμε για να βρούμε τους χαμένους ανθρώπους. Όσο δεν κινούμαστε δίνουμε πλεονέκτημα στην Τουρκία και αποδεικνύουμε ότι δεν είμαστε τόσο πατριώτες. Οι «αγνοούμενοι» ήταν χρήσιμοι όσο δεν τους βρίσκαμε.
Για τους αγνοούμενους η λύση ήταν τελικά πιο απλή. Κάποια στιγμή έγινε δυνατή η ταυτοποίηση DNA και αποκαλύφθηκε η τύχη των περισσοτέρων αιχμαλώτων, με πολύ δραματική κορύφωση αυτή που ζούμε αυτές τις ημέρες με την αναγνώριση των πέντε αιχμαλώτων (βλέπε κι εδώ). Για τους αγνοούμενους δεν υπάρχουν εκκρεμότητες, γνωρίζουμε πια τι τους έκαναν οι Τούρκοι εισβολείς. Έτσι το έγκλημα γίνεται πια συγκεκριμένο: εκτέλεση αιχμαλώτων, εκτέλεση αμάχων. Κι ο δρόμος του Δικαίου (διεθνή και ευρωπαϊκά δικαστήρια κλπ) σαφής, μονόδρομος θα έλεγα. Κι έστω και δύσκολος για τους συγγενείς, αυτός ο δρόμος της Δικαιοσύνης, είναι και ο μόνος που θα επιφέρει κάθαρση.
Το γεγονός ότι το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης έχει μειωθεί πλέον, υποδεικνύει κι όσα λέγαμε στην αρχή: οι «πατριωτικοί μύθοι» είναι γοητευτικοί, αλλά εν τέλει γίνονται αδιέξοδοι, παγιδεύουν, δεν επιφέρουν καμιά λύτρωση και καμιά δικαίωση.
Υποσημείωση: Αγνοούμενους έχει και η άλλη πλευρά.
Όσο για τον «φάκελο της Κύπρου», πρέπει πάντα να τον κρατάμε ανοιχτό, αλλά για να μαθαίνουμε και όχι για να «διδασκόμαστε» δήθεν. Να ανακαλύπτουμε δηλαδή νέα αρχεία, να οριοθετούμε την ξένη επιρροή, τις εγχώριες επιλογές.
Για την Ελλάδα, το κρίσιμο σήμερα είναι να καταλάβουμε το πώς οδηγήθηκε το ελληνικό κράτος- έστω το χουντικό- στο να επιτεθεί στον Μακάριο. Ο μηχανισμός αυτός που οδήγησε στο πραξικόπημα στην Κύπρο θα εξηγήσει στους νεότερους και πολλά από όσα οδήγησαν στη δημιουργία του ελληνικού μεταπολεμικού κράτους. Γιατί, το να αποδίδεις το έγκλημα μόνο σε κάποιους άφρονες δεν εξηγεί τίποτα, συγκαλύπτει μόνο.
Από εκεί και πέρα, το κύριο ζήτημα παραμένει η κατοχή της Κύπρου από τον στρατό της Τουρκίας. Πρόκειται για μοναδικό έγκλημα, κορυφαίο για την Ευρώπη. Λύση χωρίς την αποχώρηση του τουρκικού στρατού δεν μπορεί να υπάρξει. Και για να προχωρήσει μια τέτοια λύση πρέπει να υπάρξει μια συμφωνία. Αυτό το έχει καταλάβει η σημερινή κυβέρνηση της Κύπρου, η μόνη ως σήμερα που έχει δει την πολιτική διάσταση του ζητήματος, η μόνη που αποφάσισε να βάλει τέλος στους μύθους και να αντιμετωπίσει το Κυπριακό ως ζήτημα κατοχής πατρώου εδάφους από ξένη δύναμη και όχι ως ζήτημα «επιβίωσης του ελληνισμού».
Το γεγονός ότι η πολιτική Χριστόφια δεν είναι δημοφιλής στην ελληνική ακροδεξιά, υποδηλώνει και το δίκαιό της. Ο εθνικισμός και η πατριδολαγνεία είναι εύκολοι, αφού δεν έχουν παρά να στηριχθούν σε έναν πατρογονικό μύθο τον οποίο και ακολουθούν αενάως. Η πολιτική όμως και η αλήθεια επιβάλλουν γνώση της πραγματικότητας και έγνοια για την ανθρώπινη ζωή. Σήμερα, η Κύπρος είναι πολύ κοντά στο να αποκτήσει μια αληθινή εικόνα για τον εαυτό της και να βρει το δικό της δρόμο, κόντρα στους "εθνικούς μύθους" που την περιβάλλουν και σίγουρα κόντρα στη θέση του "θύματος" για την οποία την προορίζουν πολλοί- ντόπιοι και μη.
Ο μύθος των αγνοούμενων που ζουν ακόμα στα βάθη της Τουρκίας είναι λίγο πιο πολύπλοκος. Ενώ δηλαδή αποδέχεται κατ’ αρχήν το έγκλημα της εκτέλεσης αμάχων ή αιχμαλώτων, σε ένα δεύτερο επίπεδο υποβάλλει την ιδέα ότι ο πόλεμος συνεχίζεται, ότι πρέπει να κινητοποιηθούμε για να βρούμε τους χαμένους ανθρώπους. Όσο δεν κινούμαστε δίνουμε πλεονέκτημα στην Τουρκία και αποδεικνύουμε ότι δεν είμαστε τόσο πατριώτες. Οι «αγνοούμενοι» ήταν χρήσιμοι όσο δεν τους βρίσκαμε.
Για τους αγνοούμενους η λύση ήταν τελικά πιο απλή. Κάποια στιγμή έγινε δυνατή η ταυτοποίηση DNA και αποκαλύφθηκε η τύχη των περισσοτέρων αιχμαλώτων, με πολύ δραματική κορύφωση αυτή που ζούμε αυτές τις ημέρες με την αναγνώριση των πέντε αιχμαλώτων (βλέπε κι εδώ). Για τους αγνοούμενους δεν υπάρχουν εκκρεμότητες, γνωρίζουμε πια τι τους έκαναν οι Τούρκοι εισβολείς. Έτσι το έγκλημα γίνεται πια συγκεκριμένο: εκτέλεση αιχμαλώτων, εκτέλεση αμάχων. Κι ο δρόμος του Δικαίου (διεθνή και ευρωπαϊκά δικαστήρια κλπ) σαφής, μονόδρομος θα έλεγα. Κι έστω και δύσκολος για τους συγγενείς, αυτός ο δρόμος της Δικαιοσύνης, είναι και ο μόνος που θα επιφέρει κάθαρση.
Το γεγονός ότι το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης έχει μειωθεί πλέον, υποδεικνύει κι όσα λέγαμε στην αρχή: οι «πατριωτικοί μύθοι» είναι γοητευτικοί, αλλά εν τέλει γίνονται αδιέξοδοι, παγιδεύουν, δεν επιφέρουν καμιά λύτρωση και καμιά δικαίωση.
Υποσημείωση: Αγνοούμενους έχει και η άλλη πλευρά.
Όσο για τον «φάκελο της Κύπρου», πρέπει πάντα να τον κρατάμε ανοιχτό, αλλά για να μαθαίνουμε και όχι για να «διδασκόμαστε» δήθεν. Να ανακαλύπτουμε δηλαδή νέα αρχεία, να οριοθετούμε την ξένη επιρροή, τις εγχώριες επιλογές.
Για την Ελλάδα, το κρίσιμο σήμερα είναι να καταλάβουμε το πώς οδηγήθηκε το ελληνικό κράτος- έστω το χουντικό- στο να επιτεθεί στον Μακάριο. Ο μηχανισμός αυτός που οδήγησε στο πραξικόπημα στην Κύπρο θα εξηγήσει στους νεότερους και πολλά από όσα οδήγησαν στη δημιουργία του ελληνικού μεταπολεμικού κράτους. Γιατί, το να αποδίδεις το έγκλημα μόνο σε κάποιους άφρονες δεν εξηγεί τίποτα, συγκαλύπτει μόνο.
Από εκεί και πέρα, το κύριο ζήτημα παραμένει η κατοχή της Κύπρου από τον στρατό της Τουρκίας. Πρόκειται για μοναδικό έγκλημα, κορυφαίο για την Ευρώπη. Λύση χωρίς την αποχώρηση του τουρκικού στρατού δεν μπορεί να υπάρξει. Και για να προχωρήσει μια τέτοια λύση πρέπει να υπάρξει μια συμφωνία. Αυτό το έχει καταλάβει η σημερινή κυβέρνηση της Κύπρου, η μόνη ως σήμερα που έχει δει την πολιτική διάσταση του ζητήματος, η μόνη που αποφάσισε να βάλει τέλος στους μύθους και να αντιμετωπίσει το Κυπριακό ως ζήτημα κατοχής πατρώου εδάφους από ξένη δύναμη και όχι ως ζήτημα «επιβίωσης του ελληνισμού».
Το γεγονός ότι η πολιτική Χριστόφια δεν είναι δημοφιλής στην ελληνική ακροδεξιά, υποδηλώνει και το δίκαιό της. Ο εθνικισμός και η πατριδολαγνεία είναι εύκολοι, αφού δεν έχουν παρά να στηριχθούν σε έναν πατρογονικό μύθο τον οποίο και ακολουθούν αενάως. Η πολιτική όμως και η αλήθεια επιβάλλουν γνώση της πραγματικότητας και έγνοια για την ανθρώπινη ζωή. Σήμερα, η Κύπρος είναι πολύ κοντά στο να αποκτήσει μια αληθινή εικόνα για τον εαυτό της και να βρει το δικό της δρόμο, κόντρα στους "εθνικούς μύθους" που την περιβάλλουν και σίγουρα κόντρα στη θέση του "θύματος" για την οποία την προορίζουν πολλοί- ντόπιοι και μη.
