Το 10ο συνέδριο του Δικτύου για τη Μελέτη των Εμφυλίων Πολέμων

Το 10ο συνέδριο του Δικτύου για τη Μελέτη των Εμφυλίων Πολέμων με γενικό τίτλο «Η Ελλάδα στη δεκαετία του ’40, μια κριτική αποτίμηση» διοργανώνεται από τις 2 ως τις 5 Ιουλίου στην Καβάλα. Βασικός στόχος του συνεδρίου είναι να αποτυπωθεί η εξέλιξη της επιστημονικής παραγωγής για την Κατοχή και τον Εμφύλιο σε διεθνές, εθνικό και τοπικό επίπεδο υπό το πρίσμα των νέων αρχειακών διαθεσιμοτήτων που προέκυψαν όλα αυτά τα χρόνια (αρχεία από την Ανατολική Ευρώπη, τα ΑΣΚΙ, το ΓΕΣ, τα ΓΑΚ, κ.α.), των νέων μεθοδολογικών προσεγγίσεων (επιτόπια έρευνα, προφορική ιστορία, τοπικές μελέτες) και των μελετών που δημοσιεύτηκαν. Ταυτόχρονα το συνέδριο επιθυμεί να δώσει ιδιαίτερη σημασία στο ρόλο της δημόσιας ιστορίας και της συλλογικής μνήμης στην πρόσληψη της δεκαετίας του 40. Η οργανωτική επιτροπή αποτελείται από τους: Πολυμέρη Βόγλη, Βασίλη Δαλκαβούκη, Ελένη Ιωαννίδου, Σπύρο Κακουριώτη, Στάθη Καλύβα, Νίκο Μαραντζίδη, Ελένη Πασχαλούδη, Ηλία Σκουλίδα, Κατερίνα Τσέκου, Τάσος Χατζηαναστασίου.

Για το Δίκτυο (κάποιες πληροφορίες εδώ) έχουν ήδη ειπωθεί πολλά. Μόνο ένα ηλεκτρονικό ξεφύλλισμα των Νέων και της Ελευθεροτυπίας θα αρκούσε για μια πρώτη γεύση από τον έντονο δημόσιο διάλογο που έχει αναπτυχθεί πάνω σε προσεγγίσεις του εμφυλίου πολέμου και της δεκαετίας του ’40. Τα συνέδριά του διακρίνονται για την ευρεία θεματολογία και την ευκαιρία που δίνουν σε νέους ερευνητές να δημοσιοποιήσουν τη δουλειά τους και να διαλεχθούν με τους παλιότερους.
Αυτό όμως που δεν έγινε διακριτό όλη αυτή την δεκαετία ήταν κατά τη γνώμη μου η ύπαρξη ριζικά νέων προσεγγίσεων στη δεκαετία του ’40. Παρά τις προθέσεις και τις εξαγγελίες δεν άλλαξαν οι κρίσιμες εκείνες παράμετροι μέσα από τις οποίες η επιστημονική κοινότητα προσεγγίζει αυτήν την καθοριστική χρονική περίοδο για την ιστορία της χώρας μας. Αλλά όλα αυτά είναι προφανώς υπόθεση διαλόγου.
Να επισημάνω, επίσης, και την όλο και αυξανόμενη παρουσία επιστημόνων από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, ή με καταγωγή από την Ήπειρο (όπως φαίνεται και από την παρουσία στην οργανωτική επιτροπή του Βασίλη Δαλκαβούκη και του Ηλία Σκουλίδα).
Το πρόγραμμα έχει ως εξής:

Πέμπτη 2 Ιουλίου
Αμφιθέατρο Νομαρχίας Καβάλας
18.00: Προσέλευση, χαιρετισμοί, 18.30: Εναρκτήρια ομιλία: Καλύβας Στάθης (Yale University), Μία δεκαετία ανανέωσης και αναθεώρησης της ιστορίας του Εμφυλίου: κριτική αποτίμηση
19.00-20.30: Συνεδρία 1: Ελληνική πολιτική
Πρόεδρος: Μαραντζίδης Νίκος (Πανεπιστήμιο Μακεδονίας), Μαυρογορδάτος Γεώργιος (Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών), Οι εκλογές του 1946, Φίλανδρος Ιωάννης (European University Ιnstitute of Florence) Η «ξεχασμένη Βουλή», 1946-1949. Κοινοβουλευτικός λόγος και Εμφύλιος πόλεμος: Η περίπτωση του Παναγιώτη Κανελλόπουλου και του Εθνικού Ενωτικού Κόμματος, Παπαπολυβίου Πέτρος (Πανεπιστήμιο Κύπρου) Αρχειακά κατάλοιπα από το παράρτημα Βορείου Ελλάδος του «Κόμματος Χιτών»: Μια πρώτη παρουσίαση, 20.00-20.30: Συζήτηση

Παρασκευή 3 Ιουλίου
Πρωινές παράλληλες συνεδρίες
Αμφιθέατρο Νομαρχίας Καβάλας
09.00-11.00: Συνεδρία 1: Ένοπλοι και Στρατός
Πρόεδρος: Βόγλης Πολυμέρης (Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας), Ζαμάνος Στέλιος (ΠΣΑΕΕΑ) Η μυστική οργάνωση του ΚΚΕ στον Ελληνικό Στρατό το 1945-1946, Χαραλαμπίδης Μενέλαος (Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών) Εμφύλιες συγκρούσεις στην κατοχική Αθήνα, Καλλιανιώτης Θανάσης (διδάκτωρ Ιστορίας) Οι πρώτοι αντάρτες στον Όλυμπο, 1942-1943: πραγματικότητα, επιθυμία και φαντασία, Τσακίρης Δημήτριος (ΤΕΙ Ηπείρου) Η άνοδος του Στρατού σε καθοριστικό παράγοντα εντός του κέντρου άσκησης της εξουσίας πριν και κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου πολέμου. 10.20-11.00: Συζήτηση 11.00-11.30: Διάλειμμα

11.30-13.30: Συνεδρία 2: Διεθνείς διαστάσεις, Ι
Πρόεδρος: Λαγάνη Ειρήνη (Πανεπιστήμιο Μακεδονίας)
Αβδούλος Σταύρος (δικηγόρος – ΠΣΑΕΕΑ) Η ένοπλη σύγκρουση του Δεκέμβρη 1944 και ο ρόλος της Σοβιετικής Ένωσης, Κλάψης Αντώνης (Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου) Η βρετανική πολιτική και το ελληνικό αντιστασιακό κίνημα: Η Βρετανική Στρατιωτική Αποστολή στην Ελλάδα (1943-1944), Wu Yue (Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών) Η εικόνα της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας στον ελληνικό Τύπο το 1949, Σκουλίδας Ηλίας (ΤΕΙ Ηπείρου) «Η δύσκολη γειτονία»: Ελλάδα και Αλβανία στη δεκαετία του 1940. Μία ιστοριογραφική προσέγγιση. 12.50-13.30: Συζήτηση

Αίθουσα Νομαρχιακού Συμβουλίου Καβάλας
09.00-11.00: Συνεδρία Ι: Τραύμα, μνήμη και αφήγηση, Ι
Πρόεδρος: Αντωνίου Γιώργος (Πανεπιστήμιο Κύπρου), Moennig Ulrich (Universitat Hamburg) Εμφύλιος: Μυθοπλασία vs μαρτυρίες, Βασιλειάδης Βασίλειος (κοινωνιολόγος) Αυτόπτης μάρτυς και ιστορικός της «μακράς διάρκειας»: Η ιστορική - οικολογική προσέγγιση του W. H. McNeill στην Ελλάδα της δεκαετίας του ’40, Αναστασιάδης Γιώργος (Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης) Αναφορές στη Θεσσαλονίκη της δεκαετίας του 1940. Η ζωή της πόλης μέσα από τη λογοτεχνία και τις εφημερίδες της, Θεοδώρου Βάσω (Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης), Βασιλούδη Βασιλική (Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης), Θεοδωροπούλου Ζαχαρούλα (Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης) Η παιδική ηλικία ως διακύβευμα στα χρόνια του Εμφυλίου: Προφορικές μαρτυρίες από την περιοχή της Θράκης. 10.20-11.00: Συζήτηση 11.00-11.30: Διάλειμμα

11.30-13.30: Συνεδρία 2: Τραύμα, μνήμη και αφήγηση, ΙΙ
Πρόεδρος: Αποστολίδου Βενετία (Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης), Αναστασιάδης Θάνος (Universitat Hamburg) Κυριάκης Μάκης (Universitat Hamburg) «Δεν έχεις μνημονικό. Θυμάσαι ό,τι και όπως σε βολεύει...»: Τραύμα, μνήμη και αφήγηση του Εμφυλίου, Δεμερτζής Νίκος (Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών) Ο Εμφύλιος πόλεμος ως πολιτισμικό τραύμα, Δαλκαβούκης Βασίλης (Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης), Αντωνιάδου Αριάδνη (Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων)
Ανάμεσα σε δύο πολέμους: Επίσημη και ανεπίσημη μνήμη της δεκαετίας του ’40 σε μια ορεινή κοινότητα της Β. Πίνδου, Κράββα Βασιλική (ΤΕΙ Θεσσαλονίκης) Η «Φυγή» κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο: Όψεις μιας στρατηγικής επιβίωσης. 12.50-13.30: Συζήτηση

Απογευματινή κοινή συνεδρία
Αμφιθέατρο Νομαρχίας Καβάλας
17.00-19.00: Συνεδρία Ι: Διεθνείς διαστάσεις, ΙI
Πρόεδρος: Ψαλλίδας Γρηγόρης (Ιόνιο Πανεπιστήμιο), Λαγάνη Ειρήνη (Πανεπιστήμιο Μακεδονίας) Ο ελληνικός Εμφύλιος μέσα από τα γαλλικά διπλωματικά αρχεία, 1944–1949, Ζαχαρίου Στέλιος (Υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδας) Προσκαλώντας την εξάρτηση: Οι στόχοι και τα αποτελέσματα του αμερικανικού παρεμβατισμού κατά την περίοδο της Ανοικοδομήσεως (1947–1952), Χατζηβασιλείου Ευάνθης (Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών) Εξαρτημένο υποσύστημα: Ελληνικές αντιλήψεις για τα Βαλκάνια και τη διεθνή πολιτική, 1935-1949, Μαραντζίδης Νίκος (Πανεπιστήμιο Μακεδονίας) «Το σχέδιο Μάρσαλ των φτωχών»: Η εμπλοκή των Λαϊκών Δημοκρατιών κατά τον Εμφύλιο πόλεμο, Γιαννακάκης ΄Ηλιος (Universite de Lille) Σχέσεις Ελλάδας - Τσεχοσλοβακίας, 1945-1955. 18.40-19.00: Συζήτηση 19.00-19.30: Διάλειμμα

19.30-21.30: Συνεδρία 2: Μειονότητες
Πρόεδρος: Μαυρογορδάτος Γεώργιος (Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών), Ριτζαλέος Βασίλης (διδάκτωρ Ιστορίας) Η εβραϊκή κοινότητα Καβάλας στον έλεγχο των βουλγαρικών αρχών Κατοχής: Οργάνωση, εκμετάλλευση, διάλυση (1942-1944), Μαμαρέλης Αργύρης (The London School of Economics and Political Science) Ερευνώντας έναν εχθρό που δεν υπήρξε: Η στάση της μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης κατά τη βουλγαρική κατοχή 1941-1944, Νιάρχος Γεώργιος (The London School of Economics and Political Science) Πολιτικές προσέγγισης της ελληνικής πολιτείας απέναντι στη μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης κατά τον Εμφύλιο πόλεμο 1946-1949, Τσίβος Κώστας (Charles University) Σλαβομακεδόνες στον Εμφύλιο: Οι σλαβομακεδόνες πολιτικοί πρόσφυγες στην Τσεχοσλοβακία.
20.50-21.30: Συζήτηση

Σάββατο 4 Ιουλίου
Πρωινές παράλληλες συνεδρίες
Αμφιθέατρο Νομαρχίας Καβάλας
09.00-11.00: Συνεδρία 1: Τοπικές διαστάσεις
Πρόεδρος: Δορδανάς Στράτος (Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδνίας), Καραγιαννακίδης Νίκος (Ιόνιο Πανεπιστήμιο) Η Ανατολική Μακεδονία στη δεκαετία του 1940: Έρευνες, σιωπές και νέες αρχειακές διαθεσιμότητες, Μπάδα Κωνσταντίνα (Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων), Σφήκας Θανάσης (Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων) Διερευνώντας την τοπική διάσταση: Ιστορία και μνήμη της δεκαετίας του ’40 στην Αιτωλοακαρνανία, Τομαή Φωτεινή (Υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδας – διευθύντρια Ιστορικού και Διπλωματικού Αρχείου) Μία άγνωστη εκδοχή του Εμφυλίου. 10.20-11.00: Συζήτηση. 11.00-11.30: Διάλειμμα

11.30-13.30: Συνεδρία 2: Οικονομικές και κοινωνικές πτυχές
Πρόεδρος: Αναστασιάδης Γιώργος (Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης), Χιονίδου Βιολέττα (University of Newcastle upon Tyne) « Ήταν μια γέφυρα από τη ζωή στο θάνατο»: Νοσοκομεία στην κατοχική Ελλάδα, Τσίλαγα Φλώρα (διδάκτωρ Ιστορίας) Στην τροχιά του εμφυλίου πολέμου: Η δράση του οργανισμού UNRRA στην Ελλάδα (Απρίλιος 1945 - Ιούνιος 1947), Ψαλλίδας Γρηγόρης (Ιόνιο Πανεπιστήμιο) Αντίσταση και κοινωνία πολιτών, Siani-Davies Peter (University College London) Κατσίκας Στέφανος (Goldsmiths College, University of London) The Tobacco Workers’ Law of 1953: Smoking out the communist threat from a heavily unionised workforce?

Αίθουσα Νομαρχιακού Συμβουλίου Καβάλας
09.00-11.00: Συνεδρία 1: Πολιτισμικές διαστάσεις
Πρόεδρος: Χατζηαναστασίου Τάσος (Πανεπιστήμιο Κύπρου), Κουτσούκου Φαίδρα (διδάκτωρ Ιστορίας) Εθνικοσοσιαλιστική πολιτιστική πολιτική στην Ελλάδα κατά τη δεκαετία του ’40, Γεωργακάκη Κωνστάντζα (Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών), Το αθηναϊκό θέατρο το χειμώνα του 1944, Δεληγιάννης Γιάννης (Πάντειον Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών), Κοινωνικές αξίες και συλλογική συνείδηση στην πεζογραφική παραγωγή της Αριστεράς κατά τη δεκαετία του 1940-1950, Χαρκιολάκης Αλέξανδρος (Μεγάλη Μουσική Βιβλιοθήκη «Λ. Βουδούρη») Η έντεχνη μουσική στα χρόνια της Κατοχής: ένα πεδίο ανεξερεύνητο. 10.20-11.00: Συζήτηση 11.00-11.30: Διάλειμμα

11.30-13.30: Συνεδρία 2: Η πρόσληψη της δεκαετίας του 1940 στην τέχνη
Πρόεδρος: Θανάσης Βαλτινός (συγγραφέας, ακαδημαϊκός), Νικολοπούλου Μαρία (Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο) «Η λογοτεχνία είναι ένα όπλο κι εργαλείο. Κι η λαβή του συχνά πασαλειμμένη με αίματα»: Λογοτεχνία και στράτευση στη δεκαετία του 1940, Αποστολίδου Βενετία (Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης) Η λογοτεχνία των πολιτικών προσφύγων στο πλαίσιο της λογοτεχνίας για τον Εμφύλιο, Ανδρίτσος Γιώργος (διδάκτωρ Ιστορίας) Η Κατοχή και η Αντίσταση στις ελληνικές ταινίες μυθοπλασίας μεγάλου μήκους από το 1967 έως το 1974, Σπυρόπουλος Παναγιώτης (Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης) Ο «Θίασος» του Θόδωρου Αγγελόπουλου: Τόποι και τρόποι μιας κινηματογραφικής μαρτυρίας. 12.50-13.30: Συζήτηση

Απογευματινή κοινή συνεδρία
Αμφιθέατρο Νομαρχίας Καβάλας
17.00-19.00: Συνεδρία 1: Συγκριτικές προσεγγίσεις
Πρόεδρος: Καλύβας Στάθης (Yale University), Αντωνίου Γιώργος (Πανεπιστήμιο Κύπρου) Κληρονομιά και μνήμη των ευρωπαϊκών εμφυλίων πολέμων, Βερβενιώτη Τασούλα (Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο) Τα παιδιά στους εμφυλίους πολέμους του 20ού αιώνα στην Ευρώπη, την Αφρική και την Ασία, Πασχαλούδη Ελένη (Πανεπιστήμιο Μακεδονίας) Η ενσωμάτωση του εμφυλίου πολέμου στις εθνικές αφηγήσεις: ΗΠΑ, Ισπανία, Ελλάδα, Χασιώτης Λουκιανός (Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης) H πολιτική για τα παιδιά στον ισπανικό και τον ελληνικό εμφύλιο πόλεμο: ένας ιστορικός παραλληλισμός. 18.20-19.00: Συζήτηση, 19.00-19.30: Διάλειμμα

19.30-21.00: Συνεδρία 2: Ιστοριογραφικές προσεγγίσεις - ερμηνευτικά σχήματα για
τη δεκαετία του ’40
Πρόεδρος: Βερέμης Θάνος (Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών), Βόγλης Πολυμέρης (Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας) Μεταξύ αναπαλαίωσης και ανανέωσης: Ερμηνευτικά σχήματα και ιστοριογραφικές προσεγγίσεις του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, Τζούκας Βαγγέλης (διδάκτωρ Κοινωνιολογίας) «Ο Εμφύλιος μέσα τους»: Σύγχρονες ερμηνείες για τη δεκαετία 1940-50 και πολιτικές διαμάχες στην ελληνική μετανεωτερικότητα, Τσέκου Κατερίνα (διδάκτωρ Ιστορίας) Έλληνες πολιτικοί πρόσφυγες στην Ανατολική Ευρώπη: μια κριτική αποτίμηση της υπάρχουσας βιβλιογραφίας. 20.30-21.00: Συζήτηση

Κυριακή 5 Ιουλίου
Πρωινή κοινή συνεδρία
Αμφιθέατρο Νομαρχίας Καβάλας
09.00-10.30: Συνεδρία I: Τραύμα, μνήμη και αφήγηση, ΙΙΙ
Πρόεδρος: Χασιώτης Λουκιανός (Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης), Γιαννοπούλου Χρύσα (Πανεπιστήμιο Μακεδονίας) Κούρος Θεόδωρος (Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων) Τοπία άμυνας απέναντι σε ένα «διπλό εχθρό». Μνημεία του στρατού για τη δεκαετία του 1940 στην περιοχή της Κόνιτσας, Λάζου Βασιλική (διδάκτωρ Ιστορίας) Κινητοποιώντας την κοινωνία σε πόλεμο: Οι δημόσιες τελετές και η πολιτική τους σημασία την περίοδο του Εμφυλίου πολέμου, Λεμονίδου Έλλη (Πανεπιστήμιο Αιγαίου) Η διδασκαλία της Ιστορίας στο σχολείο και η συγκρότηση της συλλογικής μνήμης: Η δεκαετία του ’40 στην εννιάχρονη υποχρεωτική εκπαίδευση. 10.00-10.30: Συζήτηση 10.30-11.00: Διάλειμμα

11.00-13.00: Απολογισμός συνεδρίου
Πρόεδρος: Βουτυρά Έφη (Πανεπιστήμιο Μακεδονίας), Αποστολίδου Βενετία (Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης), Βόγλης Πολυμέρης (Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας), Μαραντζίδης Νίκος (Πανεπιστήμιο Μακεδονίας), Χατζηβασιλείου Ευάνθης (Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών)