Παρασκευή 10 Απριλίου 2009

Νέοι, όπλα και βία: Η απώθηση ενός όλο και πιο οικείου παρόντος

Το άγριο περιστατικό βίας στη σχολή του ΟΑΕΔ προκάλεσε όπως ήταν αναμενόμενο μια έντονη δημόσια συζήτηση στη σύγχρονη «αγορά της Αθήνας» που δεν είναι άλλη από τα δελτία των 8 στην τηλεόραση. Κι επειδή κάθε λογικός κάτοικος αυτής της χώρας γνωρίζει ότι τίποτα δεν έχει λύσει τόσα χρόνια η ελληνική τηλεόραση, είναι αναμενόμενο ότι και καμιά κάθαρση δεν πρόκειται να προέλθει από τις αναλύσεις της. Είναι τόσο προφανές αυτό που δεν θα έπρεπε καν να συζητάμε το αν και κατά πόσο δόθηκε σωστή πληροφόρηση από την τηλεόραση.
Σε μια πιο λογική κοινωνία και σε ένα πιο οργανωμένο κράτος, κανονικά, κάπου τώρα, 12 ώρες και παραπάνω μετά το δραματικό επεισόδιο θα έπρεπε οι θεσμικοί φορείς να έχουν ενημερώσει σωστά τους πολίτες ώστε να αποδραματοποιηθεί αυτό καθ’ εαυτό το γεγονός- να μείνει δηλαδή τραγικό για τους εμπλεκόμενους και τις οικογένειές τους και για όλους εμάς τους υπολοίπους να πάρει τη θέση του στο κοινωνικό γίγνεσθαι και τη συνείδησή μας. Μέχρι τώρα υπάρχει μια ανακοίνωση της αστυνομίας που λέει τι έγινε αρχικά και μια δήλωση της υπουργού απασχόλησης που χαρακτηρίζει το γεγονός πρωτοφανές. Αυτά… Ας ελπίσουμε αύριο να μάθουμε περισσότερα. Ακολούθησαν δηλώσεις για το πόσο "ξένο" είναι αυτό το γεγονός σε σχέση με την ελληνική κοινωνία και τη νεολαία μας.
Τα κρίσιμα σημεία συνεπώς είναι δύο:
Πρώτον αντιμετωπίζουμε τα γεγονότα χωρίς επαρκή πληροφόρηση, κάτι που μας οδηγεί να κάνουμε αναγωγές σε γεγονότα άλλων χωρών, κυρίως των ΗΠΑ. Χωρίς όμως επαρκή πληροφόρηση πώς καταλήγουμε σε αναγωγές και ομοιότητες ή διαφορές με διαφορετικά κοινωνικά συμφραζόμενα και πώς άραγε θα οδηγηθούμε σε λύσεις; Πώς καταλήγουμε στο τι μας είναι ξένο και τι οικείο;
Δεύτερον, τι είναι τελικά πρωτόγνωρο και ξένο για την ελληνική κοινωνία; Τόσο απομονωμένη είναι αυτή η κοινωνία που δεν ξέρει από νεανική βία, χρήση όπλων, επιθετικότητα; Εντάξει, υπάρχουν κάποιοι που πιστεύουν ότι ο Διονύσιος Σολωμός ήταν ρομαντικός ποιητής κι ότι ο στίχος του «από τα κόκαλα βγαλμένη» και μερικές δεκάδες ακόμα του ποιήματος του εθνικού ύμνου δεν παραπέμπουν κατευθείαν στη βία της εθνογένεσης τον 19ο αιώνα (για να πιάσουμε και την άλλη συζήτηση της ημέρας), αλλά η πλειοψηφία των Ελλήνων κάτι ξέρει από βία. Βία εν πολλοίς θεσμική ως και το 1974, βία ενταγμένη στην ανθρώπινη συνείδηση μετά από τόσους πολέμους, διχασμούς και παθογένειες, τουλάχιστον μετά το 1821. Το χωράφι του διπλανού πατάς κι αν δεν σου κάνει μήνυση (ή αυτό δεν είναι μια συνήθης βία, σήμερα;) σου αστράφτει μία με το κυνηγετικό όπλο (όπως θυμόμαστε κι από ένα άλλο «πρωτοφανές» γεγονός πριν από λίγα χρόνια, με πολύ περισσότερα μάλιστα θύματα).

Αυτό που έχει σημασία σήμερα δεν είναι να εκφράσουμε όλοι μας τη λύπη ή τον αποτροπιασμό μας. Αυτονόητο είναι αυτό. Ο συναισθηματισμός όμως έχει μικρή σημασία για ένα οργανωμένο κράτος.
Δεν θα ήθελα να καταλήξω σε γενικεύσεις προερχόμενες από την προοδευτική δεξαμενή σκέψης. Είναι δεδομένο πως αποτελεί σωστή επισήμανση να εντοπίζεις την ατομική βία μέσα στα γρανάζια της καπιταλιστικής μηχανής. Η κοινωνία είναι βίαιη, βίαιοι θα είναι και οι άνθρωποι. Μέχρις εκεί όμως οι γενικεύσεις.
Επί συγκεκριμένου γεγονότος σημασία έχει ο λόγος των ειδικών και η συμπεριφορά της θεσμικής εξουσίας. Η οποία πρέπει να δώσει το λόγο στους ειδικούς επιστήμονες, να εφαρμόσει τις προτάσεις τους ώστε να προλάβει ένα ακόμα «ξένο» γεγονός στο μέλλον κι από τη μεριά της να βρει μια λύση για τα όπλα που κυκλοφορούν στη χώρα μας, για το διευρυμένο δικαίωμα στην οπλοχρησία, για την αδυναμία των νέων ανθρώπων να απευθυνθούν στο κράτος για να τους βοηθήσει στα προβλήματά τους. Να δείξει δηλαδή ψυχραιμία, προσαρμοστικότητα σε ένα κόσμο που αλλάζει διαρκώς (ειδικά όταν η ίδια με άλλες αφορμές παρακινεί τους πολίτες να προσαρμόζονται στον «διεθνή ανταγωνισμό» και την flexibility), διαχειριστική ικανότητα στις κρίσεις και πρόβλεψη για το μέλλον.
Σε σκληρότερες κοινωνίες πάντως έχουν αρχίσει να το σκέφτονται το θέμα όπως για παράδειγμα δείχνει η ενασχόληση της τέχνης με τη νεανική βία στην Αμερική (με χαρακτηριστικό παράδειγμα την ταινία «Ελέφαντας» του Γκας Βαν Σαντ που χαρτογραφεί την ερημιά του ανθρώπου χωρίς καμιά παραπομπή στο δράμα και τις εύκολες εξηγήσεις).
Εμείς στην Ελλάδα είμαστε ακόμα στη «ρομαντική» μας περίοδο: πιστεύουμε ότι η παγκοσμιοποίηση είναι προϊόν του σατανά, ότι η βία γεννιέται από τον κρίνο, κι ότι οι ειδικοί επιστήμονες, η εκπαίδευση, ο πολιτισμός και η αλληλεγγύη στον αδύνατο, είναι ζητήματα των «κουλτουριάρηδων». Βοήθειά μας…