Ποιος το περίμενε ότι το κεντρικό διακύβευμα των ευρωεκλογών του 2009 θα ήταν ένα σύνθημα των αρχών του 20ου αιώνα, όπως το «Σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα»; Κι όμως στον κόσμο των ψεύτικων ειδήσεων και της βιομηχανίας του θεάματος, το τίποτα μετατρέπεται σε όλον, και καλοκάθεται στο κέντρο του δημόσιου πολιτικού διαλόγου.Όταν πρωτοάκουσα την περασμένη εβδομάδα ότι η ΝΔ συγχύστηκε με το σύνθημα στις ομιλίες του Γιώργου Παπανδρέου, γιατί, λέει, προσβάλλονται τόσοι Έλληνες που δεν είναι… σοσιαλιστές, γέλασα λίγο με την ευρηματικότητα των επικοινωνιολόγων. Κοίτα τι αναδεικνύουν ως θέμα, σκέφτηκα.
Την επόμενη μέρα όμως κι όλες αυτές που ακολούθησαν μέχρι σήμερα, η κυβέρνηση, η ΝΔ και ο ίδιος ο πρωθυπουργός συνεχίζουν να θεωρούν το «σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα» ως ένα «αμάρτημα» τούτων των εκλογών, ένα μίασμα που πρέπει να εξαφανιστεί.Εντάξει, πίσω από αυτή τη συζήτηση, όπως και στην περίπτωση της διαφήμισης με τα παπαγαλάκια, κρύβεται η τακτική της ΝΔ να συσπειρώσει τους ψηφοφόρους της. Από την πρώτη μέρα, οι αναλυτές εντόπισαν τη σημασία αυτής της επικοινωνιακής τακτικής και πλέον έχουμε εμπεδώσει τις κρυφές πτυχές της. Δεν είναι όμως καθόλου παρήγορο ότι όλα αυτά είναι επικοινωνία και όχι πραγματική πολιτική.
Πρώτον γιατί είναι φτωχή επικοινωνία, άρα είναι και μια απογυμνωμένη από αλήθεια πολιτική. Κάποιοι δηλαδή επιλέγουν να μας κάνουν να μιλάμε για ένα σύνθημα και μόνο, φορτώνοντάς το με έννοιες που ουδέποτε είχε. Μόνο και μόνο γιατί δημιουργείται μια δήθεν πόλωση που θα οδηγήσει αυτόν που ψήφισε την προηγούμενη φορά Καραμαν
λή να τον ξαναψηφίσει και τώρα (γιατί αυτό και μόνο είναι η περίφημη συσπείρωση και τίποτα παραπάνω). Κάθεται δηλαδή εκεί στο καφενείο ο άνεργος, ο φτωχός ή έστω ο δυσαρεστημένος ψηφοφόρος, ακούει τον Παπανδρέου να τον λέει (και καλά) βάρβαρο και κάτι σαν να σπάει μέσα του και αποφασίζει με κλάματα στα μάτια να ξαναψηφίσει Καραμανλή.Το γεγονός δε, ότι ο πρωθυπουργός έχει καπαρώσει για τον εαυτό του την «υπεύθυνη πολιτική» μας οδηγεί στο συμπέρασμα όλους εμάς που δεν τον ψηφίζουμε, ότι είμαστε από την πλευρά της ανεύθυνης πολιτικής (αλλά αυτά περί υπευθυνότητας είναι ένα άλλο επικοινωνιακό τρικ που θα το σχολιάσουμε άλλη φορά).
Δεύτερον και συνέχεια του πρώτου: Το να λες δημόσια ότι το ΠΑΣΟΚ με το σύνθημα «σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα» εννοεί «ψηφίστε ΠΑΣΟΚ ή βαρβάρους», συνιστά μια διακωμώδηση της ιστορίας και της πολιτικής σκέψης. Και μόνο το γεγονός άλλωστε ότι ούτε ένας υπουργός ή βουλευτής (εκτός κι αν μας ξέφυγε κανείς μέσα στο χαμό της τηλοψίας) δεν ψέλλισε κάτι για τον Καστοριάδη, μας κάνει να ανησυχούμε για την επάρκεια του πολιτικού μας στελεχικού δυναμικού σε θέμ
α πολιτικής επιστήμης. Μα τι κάνουν εκεί στα πανεπιστήμια που πάνε; Κι αυτός ο Καραμανλής που είχε διαβάσει και Μαρξ όπως έλεγε εκεί στην Αμερική, από Καστοριάδη που είναι και δικός μας, τίποτα; Τσσς…Και φυσικά, το ΠΑΣΟΚ χρησιμοποιεί για άλλη μια φορά ένα σύνθημα της αριστερής παράδοσης για να έχει συγκυριακά οφέλη. Όσο έφυγαν οι «βάσεις του θανάτου» άλλο τόσο και τώρα θα διαχωρίσει τη θέση του από τη βαρβαρότητα που γέννησε η σοσιαλδημοκρατία στον πλανήτη (ως και τις μέρες μας, στη Σερβία, το Ιράκ ή το Αφγανιστάν).
Τουλάχιστον όμως χρησιμοποίησε το σύνθημα ακριβώς για να συγκινήσει τους κατέχοντες κάποια αριστερή παιδεία, πρώην αριστερούς κυρίως που έμαθαν από τον εν Ελλάδι κομμουνισμό να συγκινούνται με τέτοια τσιτάτα.
Κι επίσης, μπορούμε να δεχθούμε, ότι έστω σε ένα συναισθηματικό επίπεδο το «σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα» μπορεί να προκαλέσει κάποια γόνιμη αναζήτηση, ότι κάποιο νέο παιδί δηλαδή μπορεί να σκεφτεί ακούγοντάς το, τι ζούμε σήμερα γύρω μας και τι θα μπορούσε να είναι ο σοσιαλισμός ως απάντηση.
Τέλος, ας σημειωθεί η αμηχανία με την οποία αντιμετώπισε η αριστερά την όλη συζήτηση, κυρίως γιατί (φαντάζομαι) αισθάνθηκε ότι δεν μπορούσε να συμμετάσχει σε ένα διάλογο μεταξύ ΝΔ και ΠΑΣΟΚ στο επίπεδο του θεάματος. Κι όμως, η αριστερά δεν πρέπει να αφήνει καμιά μάχη να πηγαίνει χαμένη, ούτε τις εικονικές διαμάχες, που επηρεάζουν το ίδιο με τις πραγματικές όπως φαίνεται τη ζωή των ψηφοφόρων.
Κάθε νοήμων άνθρωπος φυσικά, με ελάχιστη παιδεία, γνωρίζει ότι το «σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα» είναι ένα δίλλημα που προσφέρεται για σκέψη. Και τα δύο μέρη όμως, και ο σοσιαλισμός και η βαρβαρότητα είναι πλέον έννοιες υπό κρίση. Πρέπει να ανακαλύψουμε ξανά το νόημά τους στον κόσμο που ζούμε. Πάντα όμως έτσι συμβαίνει με τη γλώσσα… Επαναορίζεται συνεχώς.
ΥΓ Χάριν πάντως της προεκλογικής συζήτησης προέκυψαν και μερικά καλά άρθρα που μπορούν να λειτουργήσουν και παιδευτικά. Όλες οι μεγάλες εφημερίδες προσέγγισαν το ζήτημα και ανέδειξαν τόσο το λόγο της Ρόζας Λούξεμπουργκ η οποία πρωτοεντόπισε τη διαφοροποίηση του σοσιαλισμού από τη βαρβαρότητα στην οπολία οδηγούσε τον κόσμο ο καπιταλισμός μετά τον Α’ παγκόσμιο πόλεμο, όσο και την πολιτική θέση του Κορνήλιου Καστοριάδη και του περιοδικού του Socialisme ou barbarie που μετά τον πόλεμο αναζητούσε νέους επαναστατικούς δρόμους.
Προτείνουμε ενδεικτικά τα άρθρα του Νίκου Ξυδάκη (εδώ) και του Παντελή Μπουκάλα στην Καθημερινή (εδώ) καθώς και του Θανάση Γιαλκετσή στην Ελευθεροτυπία (εδώ).
