To Slumdog millionaire πέρα από μια ταινία που πήρε πολλά όσκαρ και κατ’ επέκταση αποτελεί πια ένα χρυσό δισκοπότηρο στα χέρια της βιομηχανίας του θεάματος, είναι και μια ταινία που εισάγει με ένα χαρούμενο και θεαματικό τρόπο, το σώμα ως το κατεξοχήν πεδίο της εντύπωσης. Όχι το σώμα ως απώλεια, έλλειψη, ιστορικό υποκείμενο ή άνθος της νεότητας- τίποτε νέο δεν θα πρόσθετε τότε- αλλά ως το κύριο αντικείμενο προς εκμετάλλευση. Κι επιπλέον (αφού πρόκειται για κινηματογράφο κι όχι «αληθινή» ζωή), το σώμα ως μεταφορά, ως εικόνα της ύπαρξής του.
Σε καλύτερες εποχές, ο Ντάνι Μπόιλ (Danny Boyle) έχει εξηγήσει με τις ταινίες του ότι αυτό το σώμα μπορεί να γίνει είδωλο κανονικότητας. Μπορεί να δώσει διέξοδο στα ψυχικά αδιέξοδα όσων ζουν στο μικρόκοσμό τους. Φτάνει να το προσέξει κανείς, να το διασώσει. Σε μια εποχή κατακερματισμένων εμπειριών, κατεστραμμένων θεών και τοξικών ιδεολογιών, ο άνθρωπος μοιάζει ικανός να αυτο-σωθεί. Υπό κάποια έννοια αυτό υπονοεί και η κυρίαρχη ιδέα του φιλελευθερισμού μετά το 1789. Και είναι παρηγορητικό να μπορείς να λύσεις τα καίρια προβλήματα της ύπαρξης, μόνος σου.
Άνθρωπος λυόμενος. Κάθαρση. Χωρίς όμως απόδοση τιμών, χωρίς υπόνοια του Άλλου, πέρα από το καθήκον, που θα έλεγαν και οι αρχαίοι ημών πρόγονοι που εργάζονταν ως τραγωδοί.
Στην πιο γνωστή του ταινία το Trainspotting (1996) ο άνθρωπος περνάει μια χαρά ακόμα και βυθισμένος μέσα στην πρέζα. Τα καταφέρνει. Έχει χαρές και λύπες, έχει προβλήματα, όπως όλοι μας. Αλλά επιβιώνει και μας γίνεται και συμπαθής. Αν είσαι μέσα σε αυτόν τον κόσμο, «περιθωριακοί» είναι οι έξω.
Στην πιο καλή του ταινία, τα Μικρά εγκλήματα μεταξύ φίλων (1994), ταινία που τη βλέπεις ακόμα με ευχαρίστηση (ενώ το Trainspotting όχι και τόσο πια) το έγκλημα δεν εμποδίζει τον άνθρωπο να αναπτύσσει τον έσω εαυτό του. Αντίθετα, το έγκλημα ευνοεί την ανθρώπινη έκφραση. Κάτι που το γνωρίζουμε και μόνοι μας άλλωστε από την εμπειρία στον τούρμπο- καπιταλισμού.
Στο Slumdog millionaire τώρα, από όπου και να το δεις, ο άνθρωπος δεν υπάρχει. Αφού δεν παράγει δεν υπάρχει. Αφού δεν θεαματικοποιείται δεν υπάρχει.
Κι είναι ακριβώς αυτό το δαιμόνιο μυαλό του Μπόιλ που ανακαλύπτει ότι σήμερα ο άνθρωπος δεν χρειάζεται να παίρνει ναρκωτικά ή να κλέβει για να έχει μια κάποια υπαρκτή ταυτότητα, αλλά αρκεί να βγει στην τηλεόραση. Τότε είναι δυνατόν να υπάρξει. Και ως άνθρωπος που είναι (κι όχι σαν άνθρωπος όπως θεωρούν τον φτωχό οι πλούσιοι) του αρκεί και μόνο η εμπειρία της ζωής του για να διαπρέψει στον κόσμο της γνώσης και των τηλεπαιχνιδιών.
Ο Ντάνι Μπόιλ δεν φτιάχνει μια αλληγορία για το δράμα της φτώχιας στον Τρίτο Κόσμο. Φτιάχνει μια μεταφορά- μια μεταφορά της μεταφοράς αν θέλουμε να ακριβολογούμε αφού μιλάμε για σινεμά.
Οι ήρωές του υπάρχουν στα πλάνα του επειδή ακριβώς παίζουν κάποιο ρόλο σε ένα τηλεπαιχνίδι. Κι υπάρχουν και στην πραγματικότητα γιατί προϋπήρξαν ως ήρωες στην οθόνη. Το είδαμε άλλωστε και στην υπόθεση της πώλησης της πρωταγωνίστριας από τον πατέρα της στην Βομβάη. Ή μήπως δεν είναι αληθινό γεγονός κι αυτό, αλλά συνέχεια της ταινίας μέσω άλλων μέσων θεάματος όπως είναι τα ειδησεογραφικά πρακτορεία και η τηλε-δημοσιογραφία;
Η καλύτερη σεκάνς του Μπόιλ είναι όταν κινηματογραφεί με ύφος ντοκιμαντέρ τους χιλιάδες φτωχούς Ινδούς που μαζεύονται μπροστά από τηλεοράσεις για να δουν αν ένας όμοιός τους θα κερδίσει το τηλεπαιχνίδι. Από απόσταση, με αμηχανία, αλλά και με επίγνωση του ρόλου της τηλεόρασης, η κάμερα μας δίνει ένα πανόραμα της απουσίας του σώματος, του ανθρώπου από τη ζωή σήμερα. Υπάρχουμε όσο καταναλωνόμαστε και καταναλώνουμε. Προοριζόμαστε μόνο για θεατές της ζωής.
Κι αν υπάρχει μια μικρή ελπίδα στο τέλος είναι βγαλμένη με δυσκολία από τα μύχια της αληθινής ζωής, από εκεί που φυτρώνει ακόμα ένας σπόρος έρωτα. Μπορεί και να φτάνει…
Slumdog millionaire Αγγλία 2008, 120'. Σκηνοθεσία: Ντάνι Μπόιλ, με τους: Ντεβ Πάτελ, Ανίλ Καπούρ, Ιρφάν Καν, Φρέιντα Πίντο κ.α.
Σε καλύτερες εποχές, ο Ντάνι Μπόιλ (Danny Boyle) έχει εξηγήσει με τις ταινίες του ότι αυτό το σώμα μπορεί να γίνει είδωλο κανονικότητας. Μπορεί να δώσει διέξοδο στα ψυχικά αδιέξοδα όσων ζουν στο μικρόκοσμό τους. Φτάνει να το προσέξει κανείς, να το διασώσει. Σε μια εποχή κατακερματισμένων εμπειριών, κατεστραμμένων θεών και τοξικών ιδεολογιών, ο άνθρωπος μοιάζει ικανός να αυτο-σωθεί. Υπό κάποια έννοια αυτό υπονοεί και η κυρίαρχη ιδέα του φιλελευθερισμού μετά το 1789. Και είναι παρηγορητικό να μπορείς να λύσεις τα καίρια προβλήματα της ύπαρξης, μόνος σου.
Άνθρωπος λυόμενος. Κάθαρση. Χωρίς όμως απόδοση τιμών, χωρίς υπόνοια του Άλλου, πέρα από το καθήκον, που θα έλεγαν και οι αρχαίοι ημών πρόγονοι που εργάζονταν ως τραγωδοί.
Στην πιο γνωστή του ταινία το Trainspotting (1996) ο άνθρωπος περνάει μια χαρά ακόμα και βυθισμένος μέσα στην πρέζα. Τα καταφέρνει. Έχει χαρές και λύπες, έχει προβλήματα, όπως όλοι μας. Αλλά επιβιώνει και μας γίνεται και συμπαθής. Αν είσαι μέσα σε αυτόν τον κόσμο, «περιθωριακοί» είναι οι έξω.
Στην πιο καλή του ταινία, τα Μικρά εγκλήματα μεταξύ φίλων (1994), ταινία που τη βλέπεις ακόμα με ευχαρίστηση (ενώ το Trainspotting όχι και τόσο πια) το έγκλημα δεν εμποδίζει τον άνθρωπο να αναπτύσσει τον έσω εαυτό του. Αντίθετα, το έγκλημα ευνοεί την ανθρώπινη έκφραση. Κάτι που το γνωρίζουμε και μόνοι μας άλλωστε από την εμπειρία στον τούρμπο- καπιταλισμού.
Στο Slumdog millionaire τώρα, από όπου και να το δεις, ο άνθρωπος δεν υπάρχει. Αφού δεν παράγει δεν υπάρχει. Αφού δεν θεαματικοποιείται δεν υπάρχει.
Κι είναι ακριβώς αυτό το δαιμόνιο μυαλό του Μπόιλ που ανακαλύπτει ότι σήμερα ο άνθρωπος δεν χρειάζεται να παίρνει ναρκωτικά ή να κλέβει για να έχει μια κάποια υπαρκτή ταυτότητα, αλλά αρκεί να βγει στην τηλεόραση. Τότε είναι δυνατόν να υπάρξει. Και ως άνθρωπος που είναι (κι όχι σαν άνθρωπος όπως θεωρούν τον φτωχό οι πλούσιοι) του αρκεί και μόνο η εμπειρία της ζωής του για να διαπρέψει στον κόσμο της γνώσης και των τηλεπαιχνιδιών.
Ο Ντάνι Μπόιλ δεν φτιάχνει μια αλληγορία για το δράμα της φτώχιας στον Τρίτο Κόσμο. Φτιάχνει μια μεταφορά- μια μεταφορά της μεταφοράς αν θέλουμε να ακριβολογούμε αφού μιλάμε για σινεμά.
Οι ήρωές του υπάρχουν στα πλάνα του επειδή ακριβώς παίζουν κάποιο ρόλο σε ένα τηλεπαιχνίδι. Κι υπάρχουν και στην πραγματικότητα γιατί προϋπήρξαν ως ήρωες στην οθόνη. Το είδαμε άλλωστε και στην υπόθεση της πώλησης της πρωταγωνίστριας από τον πατέρα της στην Βομβάη. Ή μήπως δεν είναι αληθινό γεγονός κι αυτό, αλλά συνέχεια της ταινίας μέσω άλλων μέσων θεάματος όπως είναι τα ειδησεογραφικά πρακτορεία και η τηλε-δημοσιογραφία;
Η καλύτερη σεκάνς του Μπόιλ είναι όταν κινηματογραφεί με ύφος ντοκιμαντέρ τους χιλιάδες φτωχούς Ινδούς που μαζεύονται μπροστά από τηλεοράσεις για να δουν αν ένας όμοιός τους θα κερδίσει το τηλεπαιχνίδι. Από απόσταση, με αμηχανία, αλλά και με επίγνωση του ρόλου της τηλεόρασης, η κάμερα μας δίνει ένα πανόραμα της απουσίας του σώματος, του ανθρώπου από τη ζωή σήμερα. Υπάρχουμε όσο καταναλωνόμαστε και καταναλώνουμε. Προοριζόμαστε μόνο για θεατές της ζωής.
Κι αν υπάρχει μια μικρή ελπίδα στο τέλος είναι βγαλμένη με δυσκολία από τα μύχια της αληθινής ζωής, από εκεί που φυτρώνει ακόμα ένας σπόρος έρωτα. Μπορεί και να φτάνει…
Slumdog millionaire Αγγλία 2008, 120'. Σκηνοθεσία: Ντάνι Μπόιλ, με τους: Ντεβ Πάτελ, Ανίλ Καπούρ, Ιρφάν Καν, Φρέιντα Πίντο κ.α.
