Τρίτη 10 Μαρτίου 2009

Χρήστος Παπουτσάκης, Γιώργος Μαύρος, Φραγκίσκα Κεφαλλωνίτου: τρεις απώλειες

Τη Δευτέρα έφυγε από τη ζωή ο Χρήστος Παπουτσάκης στα 76 του χρόνια. Είναι ο εκδότης του περιοδικού «Αντί», της μακροβιότερης πολιτικής επιθεώρησης μετά τη Μεταπολίτευση. Ο Παπουτσάκης ήταν ένας καθαρόαιμος εκδότης. Έβγαλε ένα περιοδικό που άσκησε επιρροή για πάνω 30 χρόνια, ανέδειξε ένα ολόκληρο πολιτικό σύμπαν, και κάλυψε αυτό που αποκαλούμε ανανεωτική αριστερά και σοσιαλισμός στη χώρα μας, πάντοτε σε υψηλό επίπεδο.
Ο Παπουτσάκης ήταν Κρητικός, από τα Χανιά, σπούδασε στην Αρχιτεκτονική Σχολή του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, και δούλεψε ως αρχιτέκτονας ως τον Μάιο του 1972 που έβγαλε το πρώτο τεύχος του Αντί. Περιείχε συνέντευξη του Μίκη Θεοδωράκη, άρθρο του Γ. Μαγκάκη για τη δημοκρατία, σκίτσα του Μποστ με τον Χίτλερ και τον Μουσολίνι κι από πάνω να γράφει «υπέρ Δικτατορίας», μια διαφήμιση με πόστερ του… Τσε, μια άλλη για βιβλίο του Πουλιόπουλου. Ε, προφανώς το έκλεισε η χούντα, για να επανέλθει, όμως το 1974 και να βγαίνει συνεχώς ως το 2008.
Τυχαία πριν από μερικές μέρες έπεσα πάνω σε μερικά παλιά τεύχη στη «Δωδώνη» στη Μιχαήλ Αγγέλου και πήρα μερικά, έτσι στη μνήμη του καλού περιοδικού. Αυτό που χαρακτηρίζει το Αντί από το πρώτο του τεύχος ήταν η ζωντάνια του που φαινόταν από τα κείμενα ως τη σελιδοποίηση- αν διαβάσεις τα πρώτα τεύχη νομίζεις ότι κρατάς κάτι που φτιάχτηκε στην εποχή μας. Ήταν ένα περιοδικό νεωτερικό, ό,τι κι αν σημαίνει η νεωτερικότητα στη χώρα μας.
Το διάβαζα βέβαια το περιοδικό, ειδικά στην περίοδο που ήταν υπεύθυνος ο Ηλίας Κανέλλης. Είχα μιλήσει και με τον Παπουτσάκη στο τηλέφωνο τον Ιούνιο του 2004 όταν μου πρότεινε να γράψω ένα κείμενο για τον Δημήτρη Χατζή και πώς τον προσεγγίζουν σήμερα τα Γιάννενα (δεν το έγραψα, ίσως από μια αβεβαιότητα για το τι έπρεπε να γράψω τελικά).
Το τεύχος αφιέρωμα στον Δημήτρη Χατζή βγήκε στις 13 Ιουλίου 2004 και είναι ένα εξαιρετικό τεύχος, γεμάτο όχι μόνο με το βίο και το έργο του γιαννιώτη συγγραφέα, αλλά και πλούσια στοιχεία για την ιστορία των Ιωαννίνων. Πολύ σημαντικό αφιέρωμα για τα Γιάννενα είχε κάνει το Αντί και τον Ιούνιο του 1981, που συνεχίστηκε και σε επόμενα τεύχη. Έγραφε ο Στ. Παπαβρανούσης, η Άννα Φραγκουδάκη, ο Π. Κιτρομιλήδης, ο Γ. Αράγης, ενώ ο Ερμής Ευαγγελίδης θα δώσει πανελλήνια έκταση στις μεγάλες δίκες του εμφυλίου, το 1948 στα Γιάννενα με πλούσιο ερευνητικό υλικό. Διαβάζω μάλιστα στο τεύχος ότι τότε στις 6 Ιουνίου, το περιοδικό διοργάνωσε στην πόλη, στο ΤΕΕ και ειδική εκδήλωση με θέμα «Περιφερειακή ανάπτυξη και διαφύλαξη του πολιτιστικού προτύπου».
Είναι φανερό ότι η απώλεια του Χρήστου Παπουτσάκη είναι απώλεια ενός κόσμου ολόκληρου και μιας σταθεράς που δεν γνωρίζουμε σήμερα με ποια νέα θα αντικατασταθεί. Αν προσθέσουμε και την απώλεια του Άγγελου Ελεφάντη το 2008, εκδότη του «Πολίτη» θα δούμε ότι έχουμε να κάνουμε με ένα καίριο πλήγμα στον ελληνικό Τύπο (κι αν έχει νόημα η λέξη «Τύπος» είναι ακριβώς γιατί υπήρξαν τέτοιοι εκδότες).

Ο Γιώργος Μαύρος

Την περασμένη Τετάρτη χάθηκε κι ένας άλλος άνθρωπος της αριστεράς, ο Γιώργος Μαύρος, μέλος της Γραμματείας της ΑΚΟΑ και του ΣΥΡΙΖΑ. Εκπαιδευτικός με ενεργή συνδικαλιστική δράση, καταγόταν από την Αμοργό και συμμετείχε σε πολλές πολιτικές πρωτοβουλίες της κομμουνιστικής ανανέωσης από το Ρήγα Φεραίο και τη Β’ Πανελλαδική μέχρι τον «Γληνό» και την ΑΚΟΑ στις μέρες μας.
Πρωτοετής φοιτητής στα Γιάννενα το 1969 είχε συμμετοχή στο αντιδικτατορικό κίνημα, που είχε ιδιαίτερη ένταση στην πόλη. Μόλις πριν από ένα μήνα μου έλεγε στο τηλέφωνο όπου βρεθήκαμε να μιλάμε τυχαία, πώς διώκονταν οι φοιτητές της πόλης που ζητούσαν μετά το ’75 να ολοκληρωθεί η αποχουντοποίηση. Για την προσωπικότητά του έχει ένα πολύ ενδιαφέρον αφιέρωμα η Εποχή της 8ης Μαρτίου (εδώ).

H Φραγκίσκα Κεφαλλωνίτου

Την Τετάρτη 4 Μαρτίου έχασε τη μάχη και η Φραγκίσκα Κεφαλλωνίτου, στα 57 της χρόνια. Δούλεψε στην Αρχαιολογική Υπηρεσία από το 1978. Στα Γιάννενα τη γνωρίσαμε ως προϊσταμένη της 8ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων, από το 1992 έως το 2006, οπότε και παρήγαγε μεγάλο έργο στην ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς της πόλης και της Ηπείρου γενικότερα. Η εικόνα του Κάστρου και της γύρω περιοχής, που τόσο θαυμάζουν ντόπιοι και επισκέπτες, οφείλεται στο έργο της, το οποίο και συνεχίζουν άξια οι συνεργάτες της. Μέχρι την τελευταία ώρα έκανε το έργο της από τη θέση της προϊσταμένης της 22ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων στη Ναύπακτο, όπου και μετατέθηκε (άγνωστο γιατί) το 2006. Η λιτή ανακοίνωση του υπουργείου Πολιτισμού εδώ. Θα άξιζε τον κόπο να γίνει ένα επιστημονικό συνέδριο στα Γιάννενα, στη μνήμη της.